جرایم پزشکی و نحوه رسیدگی به آن

مرجع رسیدگی به جرایم پزشکی، حسب مورد، دادسرای و شورای حل اختلاف ویژه جرایم پزشکی، دادگاه عمومی و سازمان تعزیرات حکومتی می باشد. از جمله مراحل طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادسرای ویژه این جرایم، تشکیل کمیسیون های پزشکی و صدور قرار بر اساس نظر کمیسیون در دادسرا است.

سلامت افراد جامعه، از مهم ترین مواردی است که قانون گذار، همواره به آن، توجه داشته و به همین علت، قوانین مختلفی و سخت گیرانه ای نظیر قانون سازمان نظام پزشکی یا قانون امور تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی را در ارتباط با پزشکان و سایر افرادی که بیشترین ارتباط با سلامت شهروندان را دارند، وضع نموده است.

از جمله مهم ترین مواردی که در قوانین و آیین نامه های حیطه پزشکی، پیشبینی شده، جرایم پزشکی و تخلفات انتظامی این قشر است که مرجع و طرق رسیدگی مخصوص به خود را دارند و افراد درگیر با چنین پرونده هایی، باید از مراجع صالح به رسیدگی و طرق رسیدگی به این جرایم، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، انواع و طرق رسیدگی به جرایم پزشکی، نحوه رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشک، شیوه رسیدگی در دادسرای جرایم پزشکی، دادگاه های عمومی، شورای حل اختلاف مخصوص این جرایم و سازمان تعزیرات حکومتی، بررسی گردیده و تفاوت تخلفات و جرائم پزشکی، توضیح داده شده است.

انواع جرایم پزشکی چیست؟

برای پاسخ به این پرسش که انواع جرایم پزشکی چیست؟ باید به قانون مجازات اسلامی و قانون امور تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، همچنین موادی که در این قوانین و سایر قوانین و آیین نامه های مرتبط، در خصوص جرایم پزشکی تعین تکلیف نموده اند، مراجعه کرد. در زیر، برخی از مهم ترین انواع جرایم پزشکی، 
ذکر شده اند:

ایجاد موسسه پزشکى توسط افراد متخصص، بدون پروانه کار؛ ایجاد و یا ارائه خدمات مازاد بر احتیاج بیمار، به منظور سودجویى و یا دخل و تصرف در صورتحساب و دریافت مبلغ اضافه، نسبت به نرخ هاى اعلام شده از ناحیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکى؛ فعالیت پزشک بدون مجوز کار، در محل های غیر مجاز؛ ترک موسسه پزشکی، توسط پزشک کشیک (مستفاد از مواد 2، 4، 6 و 8 قانون امور تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی)

صدور تصدیق‌ نامه خلاف واقع برای اشخاص، جهت تقدیم به مراجع قضائی یا با هدف معافیت از نظام وظیفه یا خدمت در ادارات رسمی (مستفاد از ماده 539 قانون مجازات اسلامی)؛ ترک وظیفه قانونی توسط پزشک و تحقق جنایت به این علت (مستفاد از ماده 295 قانون مجازات اسلامی)

فراهم آوردن وسایل سقط جنین یا مباشرت به سقط جنین غیر قانونی (مستفاد از ماده 624 قانون مجازات اسلامی)؛ افشای اسرار بیمار و مردم در غیر از موارد قانونی (مستفاد از ماده 648 قانون مجازات اسلامی)؛ ایجاد تلف یا صدمه بدنی به علت قصور و تقصیر پزشک در هنگام انجام معالجات بیمار توسط خود او یا در شرایطی که پزشک، دستور انجام اقدامات لازم را به مریض، پرستار و… می دهد (مستفاد از ماده 495 و 496قانون مجازات اسلامی)

البته، در مورد اخیر الذکر، تنها در صورتی پزشک، ضامن دیه نخواهد بود که عمل او، مطابق مقررات پزشکی و موازین فنی بوده باشد یا قبل از معالجه، از بیمار یا ولی مریض، برائت گرفته شده باشد و قصور و تقصیر پزشک نیز ثابت نگردد.

طرق رسیدگی به جرایم پزشکی چیست؟

قبل از توضیح اینکه طرق رسیدگی به جرایم پزشکی چیست؟، باید به این نکته اشاره کرد که میان جرایم پزشکی و تخلفات پزشکی که عنوان جرایم عمومی را ندارند، تفاوت وجود دارد. لذا در زیر، ابتدا طرق رسیدگی به جرایم پزشکی، توضیح داده خواهد شد و در تیتر بعدی، شیوه رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان، بررسی می شود.

برای آغاز رسیدگی به جرایم پزشکی، ابتدا شاکی باید با مراجعه حضوری به دادسرای عمومی یا دادسرای جرایم پزشکی یا مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، اعلام جرم و ثبت شکایت کرده و حساب کاربری ثنای خود را تشکیل دهد.

شایان ذکر است، در جرایمی که از جنبه عمومی برخوردارند، دادستان نیز می تواند، نسبت به شکایت و اعلام جرم علیه پزشک، اقدام نماید و در کل، مراجعه به سازمان نظام پزشکی برای ثبت شکایت نیز، بلامانع است؛ چرا که در نهایت، در صورت جرم بودن عمل رخ داده، پرونده توسط این سازمان، به دادسرا و دادگاه صالح، ارجاع خواهد شد. 

با اعلام جرم و ثبت شکایت، تحقیقات مقدماتی علیه جرم رخ داده، آغاز شده و کمیسیون های پزشکی مورد نیاز، تشکیل می گردند؛ در صورت کافی بودن ادله برای انتساب جرم به پزشک یا در صورت مجرم شناخته شدن او، قرار جلب به دادرسی و کیفر خواست صادر و پرونده از دادسرا، به دادگاه عمومی، ارسال خواهد شد. (در صورت کافی نبودن ادله یا عدم اثبات مجرم بودن پزشک، قرار منع تعقیب در دادسرا، صادر می گردد.)

دادگاه، به ادله و مدارک موجود و شرح و محتوایات پرونده، رسیدگی کرده و چنانچه، مجرمیت پزشک، محرز گردد، حکم به مجازات و در غیر این صورت، حکم به برائت وی خواهد داد و در نهایت، پرونده را برای اجرای حکم یا بایگانی، به دادسرای در معیت دادگاه و یا مرجع صالح، ارسال خواهد نمود.

رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشک

در رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان که عنوان جرایم عمومی را ندارند و مندرج در قانون سازمان نظام پزشکی و آیین نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلین حرفه های پزشکی و… هستند،شاکی یا مراجع صالح باید، مراتب امر را به سازمان نظام پزشکی، اطلاع دهند تا پرونده موضوع شکایت، تشکیل گردد.

پس از تشکیل پرونده، پرونده به هیات بدوی انتظامی نظام پزشکی، ارجاع خواهد شد و رئیس هیات بدوی، رسيدگی مقدماتی به شکایت را به يكی از اعضای هيات، تحت عنوان عضو محقق، ارجاع می دهد تا ظرف یک ماه، نتیجه تحقیقات خود را به هیات، اعلام کند.

پس از اعلام نتیجه، هیات بدوی، آن را به دبير خانه سازمان نظام پزشكی شهرستان، ارائه خواهد کرد تا این نهاد، رونوشت شكواييه يا اعلام تخلف و ضمايم را برای مشتکی عنه ارسال نموده و ده روز از تاریخ ابلاغ، به وی مهلت دهد تا پاسخ كتبی خود را همراه دلايل و مدارک، به دبيرخانه نظام پزشكی شهرستان تقدیم کند.

پس از گذشت مواعد مقرر، دبیرخانه، پرونده را مجددا به هیات بدوی، ارسال خواهد نمود تا رای مقتضی، صادر گردد. در نهایت، رييس هيات بدوی انتظامی نظام پزشكی محل، رای صادره از سوی هیات را به طرفین پرونده و رونوشت آن را به رييس نظام پزشكی محل و هيات عالی انتظامی ارسال خواهد کرد تا مطابق رای صادره با پزشک، رفتار شود.

برای تجدیدنظر خواهی از آرای صادره توسط هیات های بدوی انتظامی نظام پزشکی، (۲۰) روز از تاريخ ابلاغ رای، فرصت وجود خواهد داشت و اعتراض تجدیدنظر خواهی باید به صورت کتبی، به دبير خانه هيات بدوی انتظامی صادر كننده رای يا دبير خانه هيات عالی انتظامی، تسليم شده و رسيد آن دريافت گردد. با دریافت تجدیدنظر خواهی توسط هیات بدوی، پرونده به هيات عالی انتظامی، ارجاع خواهد شد تا پس از تحقیقات لازم، رای قطعی و نهایی، صادر شود.

تمامی توضیحات فوق الذکر، مستفاد از مواد 32 تا 50 “آيين نامه انتظامی رسيدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلان حرفه های پزشكی و وابسته” می باشد و بر اساس ماده ۴۵ آیین نامه مذکور، “هرگاه هيات های بدوی انتظامی يا هيات عالی انتظامی، در جريان رسيدگی، به مواردی كه جنبه جزايی داشته باشد برخورد نمايند، مكلفند موضوع را به مراجع قضايی اعلام كنند.”

رسیدگی در دادسرای جرایم پزشکی

 رسیدگی در دادسرای جرایم پزشکی، بدین صورت است که پس از ثبت و اعلام شکایت توسط شاکی خصوصی یا دادستان، پرونده مربوط به شکایت، تشکیل و به کمیسیون های پزشکی مورد نیاز، ارجاع می گردد تا اظهار نظرهای لازم و تخصصی خود را ارائه دهند؛

سپس، نظر کمیسیون پزشکی و پرونده، برای بررسی نهایی و صدور قرار منع تعقیب یا جلب به دادرسی و کیفرخواست، به دادسرای پزشکی، ارجاع می گردد؛ در صورت صدور قرار منع تعقیب، پرونده مختومه و بایگانی خواهد شد و در صورت صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست، پرونده برای بررسی و رسیدگی های بیشتر، به دادگاه صالح، ارسال می شود؛

دادگاه کیفری نیز پرونده را بررسی و حسب مورد، اقدام به صدور حکم محکومیت و یا برائت و ارجاع پرونده به مرجع و نهاد صالح خواهد نمود. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دادسرای ویژه جرایم پزشکی می توانند مقاله لینک زیر را مطالعه کنند.

رسیدگی به جرایم پزشکی در دادگاه های عمومی

طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادگاه های عمومی، مبحثی است که در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، بررسی و توضیح داده خواهد شد. در شرایطی که پرونده، پس از صدور قرار جلب به دادرسی و کیفرخواست از سوی دادسرا، به دادگاه های عمومی، ارجاع شود، قاضی دادگاه، برای رسیدگی، وارد عمل می گردد.

در این شرایط، وقت رسیدگی در دادگاه، به طرفین پرونده، ابلاغ شده و قاضی، در موعد مقرر، ادله و مدارک و توضیحات اصحاب دعوا را بررسی و استماع می نماید؛ سپس، در صورت نیاز، پرونده را برای کارشناسی، به کارشناسان متخصص، ارجاع داده و پس از بررسی های لازم، اقدام به صدور رای خواهد نمود.

پس از صدور رای و گذشت مهلت های اعتراض، در صورت محکومیت پزشک، پرونده به دادسرا و سپس به اجرای احکام، برای اجرای رای صادره، ارجاع می گردد. جعل گواهی پزشکی، جرم بوده و مجازات به همراه دارد که مطالعه مقاله زیر، برای کسب اطلاعات در خصوص این جرم و مجازات آن، پیشنهاد می شود.

رسیدگی به جرایم پزشکی در شورای حل اختلاف

مرجع رسیدگی به جرایم پزشکی، حسب مورد می تواند شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی نیز باشد که در ادامه این تیتر، مواردی که منجر به رسیدگی به جرایم پزشکی در شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی می گردد، ذکر خواهند شد. مهم ترین این موارد، عبارتند از:

 اختلافات اعضای جامعه پزشکی با یکدیگر در موضوعاتی که قانوگذار، رسیدگی به آن ها را در صلاحیت شورا می داند؛

 اختلافات جامعه پزشکی با سایر اشخاص در مواردی که مبلغ و موضوع خواسته به گونه ای است که برحسب قانون، رسیدگی به پرونده، در صلاحیت شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی دانسته شده؛ 

در مواردی که اصحاب دعوا، برای ایجاد صلح و سازش، تمایل داشته باشند پرونده در شورا، رسیدگی شود.

در هر صورت، شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی، پس از ثبت دادخواست، وارد عمل خواهد شد، پرونده را تشکیل، وقت رسیدگی را تعیین و پس از تشکیل جلسه و بررسی مدارک، اقدام به صدور رای خواهد نمود که علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص این شورا، می توانند مقاله زیر را مطالعه نمایند.

رسیدگی به جرایم پزشکی در سازمان تعزیرات حکومتی

برای بررسی رسیدگی به جرایم پزشکی در سازمان تعزیرات حکومتی، باید به ماده 11 قانون تعزیرات حکومتی امور بهداشتی و درمانی، مراجعه کرد. این ماده، در خصوص طریقه و نحوه رسیدگی به جرایم پزشکی در سازمان تعزیرات حکومتی مقرر داشته:

” در مورد جرائم موضوع این قانون، کمیسیونى مرکب از سرپرست نظام پزشکى مرکز و یا استان برحسب مورد و مدیر عامل سازمان بهداشت و درمان استان و نماینده وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکى، موضوع را بدوا رسیدگى نموده و در صورت تشخیص وقوع جرم در مورد موسسات دولتى، به کمیسیون تعزیرات حکومتى بخش دولتى و در موارد غیر دولتى به دادسراى انقلاب اسلامى، جهت تعیین مجازات معرفى مى‏ نماید.”

بنابراین، پس از ثبت شکایت و تشکیل پرونده در خصوص جرایم پزشکی در صلاحیت این مرجع، رسیدگی های لازم در کمیسیون های سازمان تعزیرات حکومتی، انجام می گیرد و پرونده به مراجعی چون کمیسیون تعزیرات حکومتى یا دادسراى انقلاب اسلامى، برای تعیین مجازات، ارجاع می شود.

تفاوت تخلفات و جرائم پزشکی

همانطور که در تیتر دوم مقاله نیز اشاره شد، جرایم پزشکی با تخلفات پزشکی، یکی نیستند و همین امر، ضرورت اطلاع از تفاوت تخلفات و جرائم پزشکی را ضروری می سازد. لذا در ادامه این تیتر، برخی از مهم ترین تفاوت های تخلفات پزشکی و جرائم پزشکی، ذکر می گردند:

جرایم پزشکی، دارای ضمانت اجرا و مجازات های پیش بینی شده در قانون مجازات اسلامی هستند، لکن تخلفات پزشکی، صرفا جریمه و برخی محرومیت ها، نظیر محرومیت از طبابت یا ابطال پروانه و… را به دنبال دارند؛

جرایم پزشکی در قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده اند اما تخلفات انتظامی، در قانون سازمان نظام پزشکی و آیین نامه رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای شاغلین حرفه های پزشکی و…؛

مرجع رسیدگی به جرایم پزشکی، حسب مورد، دادسرای ویژه جرایم پزشکی، دادگاه های کیفری و شورای حل اختلاف ویژه امور پزشکی است، حال آنکه مرجع رسیدگی به تخلفات انتظامی پزشکان، هیات بدوی و عالی سازمان نظام پزشکی می باشد.

از جمله مهم ترین تخلفات پزشکی، می توان به مواردی چون، به کار نبردن حداکثر تلاش ممکن جهت معالجه و درمان بیماران؛ سهل انگاری در انجام وظیفه و عدم رعایت موازین علمی، شرعی و قانونی؛ پذیرش بیمار بیش از حد توان معاینه و درمان؛ انجام اعمال خلاف شئون پزشکی؛ تحمیل نمودن مخارج غیر ضروری به بیماران و… اشاره کرد.

سوالات متداول

1- طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادسرای ویژه این جرایم چگونه است؟

از جمله مراحل و طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادسرای ویژه این جرایم، تشکیل کمیسیون های پزشکی، صدور قرار بر اساس نظر کمیسیون و نتیجه تحقیقات دادسرا و حسب مورد ارجاع پرونده به بایگانی یا دادگاه جزایی می باشد که جزئیات این امر در متن مقاله آمده است.

2- طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در سازمان تعزیرات حکومتی چگونه است؟

طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در سازمان تعزیرات حکومتی، تشکیل کمیسیون های مخصوص در این سازمان، صدور نظر و رای و ارجاع پرونده به مراجعی چون کمیسیون تعزیرات حکومتى یا دادسراى انقلاب اسلامى، برای تعیین مجازات می باشد و جزئیات این امر در متن مقاله ارائه شده است.

3- طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادگاه عمومی چگونه است؟

طرق رسیدگی به جرایم پزشکی در دادگاه عمومی بدین صورت است که پس از ارجاع پرونده از دادسرا یا سایر نهادها، دادگاه، ادله و اظهارات طرفین دعوا و نظریات کارشناسان را بررسی و رای نهایی را صادر خواهد کرد که جزئیات این امر در متن مقاله ارائه شده است.