قرار نگهداری موقت

بر اساس ماده قانونی قرار تامین کیفری اطفال و نوجوانان، یعنی ماده 287 قانون آیین دادرسی کیفری، از انواع قرار تامین کیفری این دسته از متهمان، قرار نگهداری موقت است که با هدف تضمین حقوق بزه دیده و جلوگیری از فرار متهم اطفال و نوجوان، حسب مورد و بسته به نوع جرم، تا حداکثر 2 سال، صادر می گردد و قابل اعتراض نیز هست.

حقوق بزه دیده از جرم، در منظر قانون، به قدری حائز اهمیت است که قانون گذار، در راستای حفظ این حقوق، صدور انواع قرارهای تامین کیفری در مرحله تعقیب و تحقیق را پیش بینی نموده و بسته به نوع جرم، مقام تعقیب، می تواند یکی از انواع قرار تامین کیفری را صادر نماید.

برخی قرارها، منجر به بازداشت و نگهداری متهم در یک مکان خاص، نظیر بازداشتگاه می گردند و متهمین اطفال و نوجوان نیز از این امر، مستثنی نبوده و قرارهای تامینی نظیر قرار نگهداری موقت، در خصوص آن ها پیش بینی شده که سبب نگهداری آن ها در برخی نهادها و مراکز خاص می شود.

با توجه به پرسش های بسیار پیرامون قرار نگهداری موقت، در مقاله حاضر، قرارهای تامین کیفری اطفال و نوجوانان، چیستی قرار نگهداری موقت، موارد صدور و ماده قانونی آن، امکان، نحوه و شرایط اعتراض به این قرار، مدت و امکان تمدید و ابقا قرار نگهداری موقت، بررسی شده است.

قرارهای تامین کیفری اطفال و نوجوانان چیست؟

در پاسخ به این پرسش که قرارهای تامین کیفری اطفال و نوجوانان چیست؟ باید گفت، این پرسش را می توان از دو وجه، مورد بررسی قرار داد، یکی از جهت انواع این قرارها و دیگری از جهت مفهوم قرار تامین کیفری نوجوانان. در توضیح چیستی و مفهوم قرار تامین کیفری اطفال و نوجوانان باید گفت؛

مقصود از قرار تامین کیفری اطفال و نوجوانان، قرارهایی است که بازپرس یا قاضی پرونده، در جریان تحقیقات مقدماتی، با هدف تضمین حقوق بزه دیده و جلوگیری از فرار متهم اطفال و نوجوانان یا حاضر شدن به موقع متهم در محکمه، صادر می نماید.

مستفاد از ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری، انواع قرار تامین اطفال و نوجوان، قرار نگهداری موقت؛ قرار اخذ کفیل و قرار اخذ وثیقه می باشند که صدور دو قرار اخیر الذکر، یعنی قرار اخذ کفیل و قرار اخذ وثیقه، صرفا در خصوص نوجوانان بالای پانزده سال، امکان پذیر است.

قرار نگهداری موقت چیست؟

در پاسخ به این پرسش که قرار نگهداری موقت چیست؟ باید گفت، همانطور که در تیتر قبلی مقاله ذکر شد، مستفاد از ماده 287 قانون آیین دادرسی کیفری، یکی از انواع قرار های تامین کیفری اطفال و نوجوانان که در جریان تحقیقات مقدماتی، با هدف جلوگیری از فرار متهم و تضمین حقوق بزه دیده صادر می گردد، قرار نگهداری موقت است.

به موجب قرار نگهداری موقت، متهم اطفال و نوجوان، برای مدت تعیین شده در قرار، در کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان، نگهداری خواهد شد تا تحقیقات مقدماتی پرونده او صورت گیرد و قرار منع تعقیب یا جلب به دادرسی و کیفر خواست صادر گردد.

علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص انواع قرارهای کیفری منتهی به بازداشت و موارد و کیفیت صدور آن ها می توانند، مقاله پیشنهادی در لینک حتما بخوانید را مطالعه کنند. در ادامه، موارد صدور و ماده قانونی قرار نگهداری موقت اطفال و نوجوانان، بررسی خواهد شد.

موارد صدور و ماده قانونی قرار نگهداری موقت

موارد صدور و ماده قانونی قرار نگهداری موقت، یکی از پرتکرار ترین پرسش ها پیرامون قرار تامین کیفری اطفال و نوجوانان می باشد و از این رو، این تیتر از مقاله حقوقی دینا، به بررسی موارد صدور و ماده قانونی قرار نگهداری موقت، اختصاص داده شده است.

ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری، ماده قانونی قرار نگهداری موقت است که در خصوص شرایط و موارد صدور این قرار، تعیین تکلیف نموده و در تبصره خود، آن را از حیث کلیه آثار و احکام، تابع قرار بازداشت موقت می داند. متن ماده 287 قانون آیین دادرسی کیفری، مقرر می دارد:

“در جریان تحقیقات مقدماتی، مرجع قضائی، حسب مورد، اطفال و نوجوانان موضوع این قانون را به والدین، اولیا یا سرپرست قانونی یا در صورت فقدان یا عدم دسترسی و یا امتناع از پذیرش آنان، به هر شخص حقیقی یا حقوقی که مصلحت بداند، می سپارد. اشخاص مذکور ملتزمند، هرگاه حضور طفل یا نوجوان لازم باشد، او را به مرجع قضائی معرفی نمایند. افراد پانزده تا هجده سال نیز شخصا، ملزم به معرفی خود به دادگاه می‌ باشند.

در صورت ضرورت، اخذ کفیل یا وثیقه، تنها از متهمان بالای پانزده سال امکان پذیر است. در صورت عجز از معرفی کفیل یا ایداع وثیقه و یا در مورد جرائم پیش بینی شده در ماده (۲۳۷) این قانون، دادسرا یا دادگاه می‌ تواند، با رعایت ماده (۲۳۸) این قانون، قرار نگهداری موقت آنان را در کانون اصلاح و تربیت، صادر کند. تبصره – قرار نگهداری موقت، تابع کلیه آثار و احکام قرار بازداشت موقت است.”

مستفاد از ماده قانونی قرار نگهداری موقت، موارد صدور این قرار، یکی از مواردی که در ادامه ذکر می گردد، می باشد؛ عجز از معرفی کفیل یا ایداع وثیقه متهمان نوجوان بالای 15 سال، همچنین، ارتکاب جرایم دارای مجازات قانونی سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آن ها ثلث دیه کامل یا بیش از آن است؛ جرائم تعزیری درجه چهار و بالاتر؛ ارتکاب جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که دارای مجازات قانونی درجه پنج و بالاتر هستند؛

ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و یا تظاهر، قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص به وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه؛ ارتکاب جرایم سرقت، کلاهبرداری، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، جعل یا استفاده از سند مجعولی که مجازات آن، مجازات تعزیری درجه چهار و بالاتر نیست و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به علت ارتکاب هر یک از جرائم مذکور است.

شایان ذکر است، مستفاد از ماده 238 قانون آیین دادرسی کیفری، صدور قرار نگهداری موقت، در خصوص جرایم و موارد مذکور در دو پاراگراف قبل، تنها در صورتی ممکن است که آ‎زاد بودن متهم اطفال و نوجوان، سبب یکی از موارد زیر شود:

از بین رفتن آثار و ادله جرم؛ تبانی متهم اطفال و نوجوان، با دیگر متهمان، شهود و مطلعان از واقعه و جرم رخ داده؛ امتناع شهود از از اداء شهادت؛ وجود بیم فرار یا مخفی شدن متهم اطفال نوجوان که به هیچ طریقی جز نگهداری موقت، نمی توان از آن، جلوگیری کرد؛ ایجاد اختلال در نظم عمومی؛ به خطر افتادن جان شاکی، شهود یا خانواده آنان یا خود متهم اطفال و نوجوان.

اعتراض به قرار نگهداری موقت

در خصوص امکان یا عدم امکان اعتراض به قرار نگهداری موقت، نحوه و شرایط اعتراض، باید تبصره ماده ۲۸۷ قانون آیین دادرسی کیفری و ماده ۲۳۹ این قانون را مد نظر قرار داد. تبصره ماده 287 قانون آیین دادرسی که ماده قانونی قرار نگهداری موقت است، مقرر می دارد:

“قرار نگهداری موقت، تابع کلیه آثار و احکام قرار بازداشت موقت است.” ماده 239 قانون آیین دادرسی کیفری نیز مقرر داشته: “قرار بازداشت موقت، باید مستدل و موجه باشد و مستند قانونی و ادله آن و حق اعتراض متهم، در متن قرار ذکر شود. …”

بر اساس موارد مذکور، می توان استنتاج کرد که قرار نگهداری موقت، که از حیث آثار و احکام، تابع قرار بازداشت موقت دانسته شده، قابل اعتراض است و حق اعتراض متهم، باید در متن قرار ذکر شود. نحوه و شرایط اعتراض نیز با تقدیم لایحه کتبی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، توسط وکیل یا نماینده قانونی متهم اطفال و نوجوان، یا توسط خود نوجوان، از کانون اصلاح و تربیت و با طی مراحل اداری، می باشد.

قرار نگهداری موقت چند روز است؟

برای بررسی اینکه قرار نگهداری موقت چند روز است؟ باید ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری را مورد بررسی قرار داد. این ماده، در خصوص مدت قرار بازداشت موقت، تعیین تکلیف می کند و از آنجا که تبصره ماده قانونی قرار نگهداری موقت، یعنی تبصره ماده 287 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار نگهداری موقت را از حیث آثار و احکام، تابع قواعد صدور قرار بازداشت موقت می داند، مفاد ماده ۲۴۲، در خصوص قرار نگهداری موقت نیز صادق است.

بخشی از ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری، مقرر داشته: “” … به هرحال، مدت بازداشت متهم، نباید از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون برای آن جرم، تجاوز کند و در هر صورت، در جرائم موجب مجازات سلب حیات، مدت بازداشت موقت از دو سال و در سایر جرائم از یک سال، تجاوز نمی‏ کند.” بنابراین، مدت قرار نگهداری موقت، بسته به نوع جرم ارتکابی، متفاوت بوده و حداکثر آن، دو سال است. در زیر، مدت قرار موقت انواع جرایم و مجازات ها، ذکر گردیده است.

مدت زمان قرار بازداشت موقت،در جرایم موجب حبس که حداقل زمان حبس مقرر در قانون برای آن ها کمتر از یک سال باشد، تا حداقل مجازات قانونی آن جرم خواهد بود؛ مدت زمان قرار بازداشت موقت، در جرایم مستوجب حبس که حداقل مجازات قانونی آن ها بیش از یک سال است، حداکثر یک سال خواهد بود؛ مدت زمان قرار بازداشت موقت، در جرایم مستوجب سلب حیات، حداکثر تا دو سال خواهد بود و مدت زمان قرار بازداشت موقت در جرایم مواد مخدر، حداکثر 4 ماه خواهد بود.

تمدید و ابقا قرار نگهداری موقت

قواعد تمدید و ابقا قرار نگهداری موقت نیز تابع احکام قرار بازداشت موقت است و از این رو، باید برای اطلاع از شرایط تمدید و ابقا این قرار، ماده 242 قانون آیین دادرسی کیفری را مورد بررسی قرار داد که در بخشی از متن خود، مقرر داشته:

” اگر علل موجهی برای بقای قرار وجود داشته باشد، با ذکر علل مزبور، قرار، ابقا و مراتب، به متهم ابلاغ می‌ شود …ابقای تامین، باید به تایید دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان، حل اختلاف با دادگاه صالح است. … ابقای بازداشت موقت، باید به تایید دادستان برسد و در صورت مخالفت دادستان، حل اختلاف با دادگاه صالح است. هرگاه بازداشت متهم ادامه یابد، مقررات این ماده، حسب مورد، هر دو ماه یا هر یک ماه، اعمال می‌ شود….”

بر اساس پاراگراف فوق، تمدید و ابقای قرار نگهداری موقت، تنها در صورت وجود علل موجه و پس از تایید دادستان، امکان پذیر است و پس از ابلاغ تمدید یا ابقای قرار نگهداری موقت، متهم می‌ تواند از این تصمیم، ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، به دادگاه صالح، اعتراض کند. شایان ذکر است، ضرورت تمدید و ابقا قرار نگهداری موقت، هر دو ماه یا هر یک ماه، بررسی و روند پیش بینی شده در ماده ۲۴۲ قانون آیین دادرسی کیفری، در خصوص آن، طی می شود.

سوالات متداول

1- قرار نگهداری موقت چیست؟

به موجب قرار نگهداری موقت، متهم اطفال و نوجوان، برای مدت تعیین شده در قرار، در کانون اصلاح و تربیت، نگهداری خواهد شد تا تحقیقات مقدماتی پرونده او صورت گیرد و قرار منع تعقیب یا جلب به دادرسی و کیفر خواست صادر گردد که جزئیات این امر در متن مقاله ارائه شده است.