ابطال سند رسمی ، در شرایطی همچون جعل سند ، انجام معاملات معارض ، فقدان شرایط اساسی صحت تنظیم قرارداد و غیره ، امکان پذیر است . در این شرایط ، با تهیه اسناد و مدارک لازم و ثبت یک نمونه دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، می توان دعوای ابطال سند رسمی را در دادگاه ، مطرح نمود .
اسناد ، به عنوان یکی از ادله اثبات دعوی در نظام حقوقی ایران ، به دو دسته اسناد عادی و اسناد رسمی ، قابل تقسیم هستند که در این میان ، اسناد رسمی ، به نسبت اسناد عادی ، از توان اثباتی و اجرایی بالاتری برخوردار هستند . به همین دلیل ، پس از ثبت یک سند رسمی در مرجع صالح و طبق قانون ، می توان به صحت مندرجات آن ، اطمینان داشته و به آن ، استناد کرد .
با این حال ، گاها ممکن است که در حین تنظیم سند رسمی در مرجع مربوطه ، شرایط قانونی لازم ، رعایت نشده باشد و بنا به دلایلی ، بتوان سند رسمی تنظیم شده را بلا اعتبار تلقی نمود . در چنین شرایطی ، این سوال مطرح می شود که چگونه و از چه طریقی می توان نسبت به ابطال سند رسمی اقدام نمود ؟ از آن جهت که ابطال سند رسمی به خصوص در مورد اسناد رسمی مالکیت ، جزء دعاوی مهم حقوقی مطرح می شوند ، پرداختن به این موضوع ، ضروری است .
به همین دلیل ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدا شرایط ابطال سند رسمی را توضیح داده و سپس ، مراحل ، نحوه و مدارک لازم برای آن را شرح دهیم . در ادامه ، هزینه ابطال سند رسمی را ذکر نموده و یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی را نیز ، ارائه خواهیم نمود .
شرایط ابطال سند رسمی چیست
بر اساس ماده 1287 قانون مدنی ، اسنادی که در دفتر یا ادارات ثبت اسناد و املاک ، توسط ماموران رسمی واجد صلاحیت و با رعایت قوانین و مقررات ، به تنظیم می رسند ، اسناد رسمی محسوب می شوند که این قبیل اسناد ، نسبت به سند عادی ، از توان اجرایی و اثباتی بالاتری برخوردار می باشند و به همین دلیل ، بسیاری از افراد ، در ارتباط با عقود و قراردادهای خود ، اقدام به تنظیم سند رسمی می نمایند .
لکن ، باید توجه داشت که علی رغم اعتبار والای اسناد رسمی ، گاهی هم ممکن است که بنا به دلایل و شرایطی ، این قبیل اسناد ، دارای اعتبار لازم نبوده و بتوان اقدام به ابطال آنها نمود . لذا سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که شرایط ابطال سند رسمی چیست و به عبارت دیگر ، در چه شرایطی می توان یک سند رسمی را باطل نموده و آن را از اعتبار انداخت ؟
در پاسخ به این سوال ، باید گفت که یکی از مهم ترین شرایط ابطال سند رسمی ، آن است که بتوان از طریق قانونی ، مراحل و نحوه ابطال سند رسمی را از طریق حقوقی و قانونی ، در دادگاه حقوقی پیگیری نمود ؛ چرا که ابطال اسناد رسمی تنظیم شده ، به دلیل اعتبار بالای آنها ، صرفا در شرایطی امکان پذیر است که دادگاه ، حکم به ابطال سند رسمی را صادر نموده باشد . فلذا سایر مراجع ، از قبیل دفاتر اسناد رسمی ، صلاحیت ابطال سند رسمی را ندارند ؛ که در ادامه ، مراحل و نحوه ابطال سند رسمی در دادگاه را شرح خواهیم داد .
اما در ارتباط با شرایط ابطال سند رسمی ، باید افزود که خواهان ، یا کسی که تقاضای باطل کردن سند رسمی را دارد ، صرفا در شرایط بخصوصی می تواند این اقدام را انجام دهد و آن ، زمانی است که خواهان ، به یک دلیل موجه برای بی اعتبار بودن سند رسمی ، استناد نماید . با این توضیح ، از جمله شرایط ابطال سند رسمی ، می توان به موارد زیر اشاره نمود :
معاملات صوری :
یکی از مهم ترین شرایط ابطال سند رسمی ، آن است که معامله انجام شده ، صوری بوده و طرفین ، حین انعقاد قرارداد ، به شکل صوری و بدون داشتن قصد و رضایت ، اقدام به معامله و تنظیم سند رسمی نموده باشند . لذا در صورت انعقاد معاملات صوری و یا انجام معامله به قصد فرار از ادای دین ، می توان اقدام به ابطال سند رسمی نمود ؛ حتی اگر سند ملکی صادر شده باشد .
جعلی بودن سند :
یکی دیگر از شرایط ابطال سند رسمی در دادگاه ، آن است که سند رسمی تنظیم شده ، جعلی بوده باشد و افرادی ، با تقلب ، یک سند جعلی تنظیم نموده و به عنوان مثال ، برای خود سند ملکی اخذ نموده باشند که در این شرایط ، می توان به اثبات جعلی بودن سند ، اقدام به باطل کردن آن از طریق دادگاه نمود .
معامله معارض :
یکی دیگر از شرایط ابطال سند رسمی ، وقوع معاملات معارض می باشد . منظور از معاملات معارض ، معاملاتی است که با یکدیگر ، تعارض دارند . مثل زمانی که شخصی ، اقدام به کلاهبرداری نموده و یک ملک را ، همزمان ، به دو یا چند نفر ، می فروشد . در این شرایط ، معامله مقدم ، صحیح بوده و سند رسمی دوم ، از آن جهت که معارض به سند مالکیت اول است ، فاقد اعتبار و قابل ابطال خواهد بود .
اسناد جهت تضمین :
در شرایطی که فردی ، جهت ارائه تضمین به دیگری ( مثلا در ازای قرض ) ، اقدام به انتقال ملک خود به دیگری نموده و سند رسمی به نام وی تنظیم شده باشد ؛ به شرط اینکه پس از ادای قرض ، مجددا ملک خود را باز پس گیرد ، اما پس از ادای قرض ، طرف مقابل از این امر امتناع نماید ، می توان اقدام به ابطال سند رسمی نمود .
مراحل و نحوه ابطال سند رسمی
ابطال سند رسمی ، در شرایط خاصی همچون بی توجهی به قوانین و مقررات حین تنظیم سند ، عدم رعایت شرایط صحت معامله ، انجام معاملات صوری و یا مواردی از این قبیل ، قابل ابطال خواهد بود که حسب مورد ، شخص خواهان ، می بایست با فراهم نمودن اسناد و مدارک لازم ، این امر را پیگیری نماید .
اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، این است که مراحل و نحوه ابطال سند رسمی به چه صورت است و در صورتی که شخصی ، قصد داشته باشد یک سند رسمی را ابطال نماید ، چه اقداماتی را باید انجام دهد ؟ در پاسخ به این سوال ، باید در نظر داشت که مراحل و نحوه ابطال سند رسمی ، صرفا به شکل قانونی و از طریق طرح دعوی در مراجع قضایی ، امکان پذیر است .
با این توضیح که ، مراحل و نحوه ابطال سند رسمی ، به این صورت است که شخص خواهان ، ابتدا می بایست به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، مراجعه نموده و یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی را به ثبت رساند . در دادخواست مذکور ، می بایست به یکی از شرایط و مواردی که به استناد آن ، تقاضای ابطال سند رسمی شده است ، استناد نموده و نیز ، اسناد و مدارکی که در این خصوص وجود دارد ، ضمیمه نمود .
پس از تکمیل دادخواست و مدارک مربوطه و نیز ، پرداخت هزینه های قانونی ، این دادخواست ، در دادگاه ، مورد بررسی قرار گرفته و در صورتی که لازم باشد ، از طرفین ، برای حضور در جلسه رسیدگی و ارائه دفاعیات ، دعوت به عمل می آید . در نهایت ، دادگاه ، نسبت به دادخواست ابطال سند رسمی ، بررسی های لازم را انجام داده و در صورت احراز شرایط ابطال سند ، حکم ابطال آن را صادر می نماید .
مدارک لازم برای ابطال سند رسمی
یکی از مراحل ابطال سند رسمی ، طرح دادخواست در دادگاه می باشد ؛ چرا که ابطال این قبیل اسناد ، صرفا از طریق حکم دادگاه ، امکان پذیر است . در هر حال ، حین تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی ، می بایست اسناد و مدارکی را نیز ، ضمیمه نموده تا قاضی ، بتواند با توجه به مدارک مزبور ، حکم ابطال سند رسمی را صادر نماید . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم مدارک لازم برای ابطال سند رسمی را ذکر نماییم .
مدارک هویتی از قبیل شناسنامه و کارت ملی ؛
تنظیم یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی ؛
سند رسمی که تقاضای ابطال آن از دادگاه شده است و نیز ، سند رسمی که شخص خواهان در اختیار دارد ؛
کلیه اسناد و مدارکی که به استناد آنها ، درخواست ابطال سند رسمی می شود . به عنوان نمونه ، در صورتی که سند رسمی ، از نوع سند جعلی بوده است ، کلیه اسناد و مدارکی که دال بر جعل سند هستند نیز ، می بایست ضمیمه شود و یا در صورت وقوع معامله صوری ، اسناد و مدارک مثبته ، می بایست به دادگاه ، ارائه شود .
در نهایت ، دادگاه ، در صورت احراز شرایط لازم برای ابطال سند رسمی و کامل بودن اسناد و مدارک مربوط به آن ، می تواند حکم به ابطال سند رسمی را صادر نماید که در ادامه ، یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی را نیز ، ارائه خواهیم نمود .
هزینه ابطال سند رسمی
زمانی که افراد ، قصد دارند یک سند رسمی را از طریق قانونی ابطال نمایند ، می بایست مراحلی همچون طرح دعوای ابطال سند رسمی را از طریق دادگاه حقوقی ، پیگیری نمایند . اما طرح این دعوی نیز ، مانند سایر دعاوی از قبیل الزام به تنظیم سند رسمی ، نیازمند پرداخت هزینه هایی همچون هزینه دادرسی می باشد . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم در خصوص هزینه ابطال سند رسمی ، توضیح دهیم .
به طور کلی ، هزینه های ابطال سند رسمی را ، می توان شامل دو قسم هزینه دانست . نخست ، هزینه های مربوط به ثبت نام در سامانه ثنا جهت طرح دعوای ابطال سند ، هزینه ثبت دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، هزینه برابر اصل نمودن اسناد و مدارک مربوطه و غیر اینها ، که بسته به پرونده ، ممکن است حدود یکصد تا دویست هزار تومان باشد .
دوم ، هزینه های دادرسی مربوط به ابطال سند رسمی در دادگاه . از آن جهت که دعوای ابطال سند رسمی در دادگاه ، یک دعوای غیر مالی محسوب می شود ، خواهان می بایست هزینه دادرسی را مطابق نرخ اعلام شده که همه ساله توسط قوه قضاییه اعلام می شود ، پرداخت نماید که در سال 1402 ، این هزینه ، حدود 40 تا 180 هزار تومان خواهد بود .
نمونه دادخواست ابطال سند رسمی
دعوای ابطال سند رسمی ، مصادیق متعدد و مختلفی دارد و گاها ، دعوای ابطال سند رسمی ، در ارتباط با مواردی همچون شناسنامه جعلی و غیره نیز ، مطرح می گردد . با این حال ، یکی از مهم ترین مصادیق طرح دعوای ابطال سند رسمی ، زمانی است که شخصی ، بنا به شرایطی همچون انجام معامله صوری و یا جعل سند ، قصد ابطال سند رسمی ملکی را دارد .
به این منظور ، در نخستین مرحله ، خواهان می بایست یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی را تهیه و با ضمیمه کردن اسناد و مدارک لازم و پرداخت هزینه های قانونی ، آن را در دفاتر خدمات قضایی ، به ثبت برساند . لکن از آن جهت که تنظیم دادخواست ابطال سند رسمی ، ممکن است برای برخی از مخاطبین محترم ، دشوار باشد ، در این قسمت ، یک نمونه دادخواست ابطال سند رسمی ، ارائه می گردد .
نمونه دادخواست ابطال سند رسمی
ریاست محترم ……………………..
با سلام ؛
احتراما ، به استحضار می رساند که اینجانب …………………………….. ، فرزند ………………………………. ، به شماره شناسنامه …………………………………….. ، با استناد به مدارک ضمیمه شده ، مالک یک باب آپارتمان به مشخصات ……………………………….. هستم . لکن آقا / خانم …………………………. ، در تاریخ ………………………….. ، آپارتمان مزبور را به شخص ثالثی به نام …………………….. فروخته است که پس از شکایت اینجانب از مشتکی عنه ، ایشان به موجب حکم قطعی صادره از ……………………………….. ، به مجازات فروش مال غیر ، محکوم گردیده اند . لذا با توجه به قطعیت حکم صادره از سوی دادگاه کیفری که اسناد و مدارک مربوط به آن ، ضمیمه دادخواست می باشد ، ابطال سند رسمی تنظیم شده میان مشتکی عنه و خریدار را تقاضا دارم .
